KARS ARPAÇAY
İlçe Tarihi
Arpaçay ile Kars'in müsterek bir tarihi vardir. Kars Ili'nin M.Ö'ye varan bir tarihi vardir. Kars'in bilinen en eski sakinleri Orta Asya'dan gelme Hurrilerdir. Hurriler M.Ö 2000 yillarinda Kars Bölgesine yerlesmislerdir. Van Bölgesinde bulunan Urartu Kralligi Hurrilerin hakimiyetine son vererek Kars'i kendi hakimiyeti altina alarak 250 yil ellerinde bulundurduktan sonra kur- aras boylarina yerlesmis bulunan Iskitlerin eline M.Ö 668 yiliklerden kaldigi sanilmaktadir.
Kars M.S V.yy'da Arsaklilar'in elinde kaldiktan sonra uzun bir süre Sasani Bizans ve Islamlar arasinda el degistirmistir. Bu durum VL yy. baslarina degin devam eder. 1064 yilinda Alpaslan'in Ani ve Kars'i zaptetmesi ile bu bölgenin çehresi birden degismistir. Kars'daki ilk Türk Sanat eserleri bu zamanda yapilmaya baslamistir. Gerçekten Kars Türk Beyliklerinin elinde çok degisti. Ne var ki, bu degisme ayni hizla devam etmeyerek 1153 yilinda Kipçak-Gürcü akincilari tarafindan isgal edilerek yapilan eserler tahrip edildi. Bati Anadolu Osmanli Devleti güç kazanirken Kars sirasiyla Celayir Ogullari,Timur Ogullari,Karakoyunlular ve Akkoyunlular gibi Türk ve Türkmen Beylerinin eline geçti. Her ne kadar Yavuz Sultan Selim Tebriz dönüsünde Kars'i ve Arpaçay'i ülkesine katmissa da kesin olarak 1534 yilinda Kanuni Sultan Süleyman zamaninda Osmanli Imparatorlugu'na katilabildi.1534'den 1877 yilina dek Kars ve kazalari Osmanlilar'in elinde kaldi.Bundan sonra 17.-18. yy. da Iranlilar tarafindan isgal edilmisse de varilan anlasma ile Iranlilar bölgeden çekilmislerdir. Iran saldirilarindan kisa bir müddet sonra Rus saldirilari bas gösterdi. .Ruslar ilk denemeyi 1807 yilinda Tiflis üzerinden yaptilar. Fakat bu saldiri Türkler tarafindan basarisizliga ugratildi. Ruslar bu yenilginin acisini 1828 yilinda Kars'i almakla çikardi. Fakat Ruslar 1 yil kalabildiler,1855 yilinda yeniden Kars ve Ilçelerine hücum eden Rus ordulari bozguna ugratilirken sehire basarisindan dolayi Gazi unvani verilmistir. Bu zaferden kisa bir süre sonra sehirde beliren açlik,hastalik ve soguk yüzünden Kars ve Ilçelerini halk Ruslara birakmak zorunda kalmis ise de 1856 yilinda Paris Anlasmasi ile alinmistir. 1877 yilinda Ruslar yeniden hücum ettiler. Bu hücumlari Gazi Ahmet Muhtar Pasa kisa bir süre durdurduysa da cephane ve asker yardimi gelmeyince Ruslar sehire girdiler.Kars ve Ilçeleri 1878 den 1918'e kadar Ruslarin elinde kaldi.Bu kirk yil içinde halki göç etmeye ve Türkleri sehirden göç ettirmeye çalisan Ruslar gidenlerin yerine Rus,Ermeni ve Yahudileri getirerek yerlestiriyorlardi. Bu kirk yillik esaret devresi bitince kisa bir süre sehir elimize geçtiyse de 1.Dünya Harbi'nin sonunda imzalanan Mondoros Mütarekesi ile Kars kendi kaderi ile bas basa birakildi. Bu durum Istiklal Savasi'nin baslamasina dek sürdü. Kazim Karabekir Pasa kumandasindaki ordu 30 Ekim 1920'de bir daha ayrilmamak üzere Kars'i ve Ilçelerini Türkiye'ye kazandirdi.
Nüfus
2000 Yili kesin olmayan sayim sonuçlarina göre Ilçe Nüfusunun genel toplami 24.995 Kisi olup, bu nüfusun 4.453'ü Ilçe merkezinde, 1.830'i Koç köy beldesinde olup, kalan 18.712'i köylerde yasamaktadir.
Nüfusun % 49.88i 8216;u erkek,% 50.12'sii kadindir. 1990 sayimina göre Ilçe Nüfusu 32.272 olup, Ilçe Merkezinin nüfusu 3.212 dir. Arpaçay ilçesinin merkezle birlikte 2000 Nüfus sayim sonuçlarina göre %034,68 azalma görülmektedir.. Istanbul, Ankara, Bursa gibi büyük illere göç edilen illerden önemli olan bir kaçidir.
Ekonomi
İlçe ekonomisinin karakteristik özelligi tarim ve hayvanciliktir. Ilçemizde 2001 yili itibariyle ilçedeki çiftçi aile sayisi 4100 olup, 41.024 adet B. Bas,86.897 adet K. bas hayvan varligi mevcuttur. Son bes yil içinde hayvan varligi kültür ve melez irklar açisindan gelisim gösterirken 1995 yilinda baslayan canli hayvan ve et ithalati uygulamasi ilçemizde de yankisini göstermis ve hayvanciligi olumsuz yönde etkilemistir.
Süt isletmeciligi geleneksel, aile tipi mandiracilik seklinde degerlendirilmekte olup 2001 yili verilerine göre 25.276 ton süt üretimi gerçeklestirilmistir. Ilçemizde mer'a ya dayali besicilik yapildigindan kuzular 8 aylik , sigirlar 18 aylik iken ya kesilmekte ya da besicilik yapanlara satilmaktadir. Ilçemizdeki tarimsal üretim çogunlukla hayvanciligi desteklemek için yapilir. Bu nedenle tahil ve ot üretimi çogunluktadir Sulamayla birlikte pancar ekimi yayginlasmaya baslamistir. Ilçe ekonomisinde hayvanciligin payi % 65-70 tarimin payi ise %30-35 seviyesindedir. Ilçemizde tarim ve hayvancilikta örgütlenme olmayip ,aile isletmeciligi seklinde üretim yapilmaktadir.3 Adet Tarim Kredi Kooperatifi ve toplam 50 adet fenni ahir bulunmaktadir. Ilçemiz ekonomine katkida bulunan bir diger faktör de haliciliktir. Ilçemiz genelinde hemen, hemen her köyde Kars halisi dokunmaktadir. Kars halilari geleneksel Kafkas motifleriyle ve tamamen dogal boyama yöntemi kullanilarak dokunur. M2 si 230-250 milyon lira arasinda degismektedir. Ancak köylülerin aile ve hayvanlari için gerekli olan nakit para ihtiyaçlari nedeniyle basta Istanbul olmak üzere bölgeye gelen tüccarlar halilari yok pahasina satin almaktadir. Ilçemizde sanayi kurulusu olarak bir tek Çildir Hidro Elektrik Santrali bulunmaktadir. 3 adet ünite mevcut olup 3X5 =15 MW gücündedir. Ilçemizde banka subesi olarak yalnizca T.C Ziraat Bankasi mevcuttur. Ilçemizde toplam tarim alani 265 391 dekardir. Bu alanin toplam 14 500 dekarlik kismi sulanmaktadir. Arpaçay merkez, Okcuoglu,Telek köylerinde oplam 9300 dekarlik alan D.S.I kanallariyla sulanmakta kalan 4200 dekarlik alan ise çiftçilerin kendi imkanlariyla sulanmaktadir. 4100 hane çiftçilikle istigal eder ve 650 adet traktör mevcuttur. Ilçemizde 9 adet kurumlar,57 adet gelir ve 212 adet götürü vergi mükellefi olup vergi tahsilat orani ekim ayi itibariyle %89 dur.
